स्वास्थ्यवेद - पावसाळ्यातील पदार्थ ( २ ) - मांसरस

मांसरस 

मांसरस म्हणजे अगदी  सोप्या भाषेत सांगायचे तर मांसापासून बनवलेले अर्थात  Meat soup . 

(अहो असे दचकू नका … हो  हो .. आयुर्वेदातसुद्धा  मांसाहाराचा  चिकित्सेसाठी उल्लेख  आहे  हो )

या मांसरसाचे ३ प्रकार आहेत . 

•     घन      -  १भाग मांस तर २ भाग पाणी ( १:२ )

• मध्यम     -  १भाग मांस तर ३ भाग पाणी ( १:३ )

•    तनु        -  १ भाग मांस तर ४ भाग पाणी ( १:४ )

म्हणजेच पाणी आणि मांस यांच्या प्रमाणानुसार हे प्रकार आहेत. पाण्याच्या प्रमाणानुसार अर्थात जितका पातळ मांसरस तितका पचायला अधिक सोपा असतो. सध्याच्या भाषेत सांगायचे तर मांसरस हा Clear  Soup  चा  प्रकार आहे.

साहित्य 

मांस       - १ भाग ( हे मांस सामान्यतः कोंबडी अथवा बकरीचे व हाडांसहित घ्यावे)

पाणी      -  २/३/४ पट 

हळद 

आले - लसूण वाटण 

जिरेपूड 

मिरेपूड 

सुंठ पूड 

पिंपळी चूर्ण 

हिंग 

मीठ 

तूप


कृती 

1. मांसाला हळद आले-लसूण वाटण लावून १/२ तास ठेवावे . 
2. कुकर मध्ये आवश्यक त्या प्रमाणात , म्हणजेच २/३/४ पट  पाणी , मांस घेऊन पूर्ण शिजेपर्यंत ( हाडे मऊ  होऊन आतील मज्जाभाग पाण्यात विरघळेपर्यंत ) शिजवावे . 
3. शिजल्यावर त्यातील पाणी व मांस वेगळे करून घ्यावेत . (अकृत मांसरस )
4. भांड्यात तूप गरम करून त्यात लसून पाकळी ठेचून हिंग घालून फोडणी करावी . 
5. मांसरस त्यामध्ये घालून जिरेपूड मिरेपूड सुंठ पिंपळी याचे चूर्ण घालावे  आणि उकळी येऊ द्यावी . 
6. चवीपुरते मीठ घालावे . 

मांसरस तयार आहे . 

टीप 

1. वरील कृतीपैकी तिसऱ्या  पायरीपर्यंत तयार केल्यास त्याला 'अकृत मांसरस' (फोडणी न देता) म्हणतात . हा असाच पिता येतो व तुलनेने पचायला हलका असतो . 
2. ५-६ पायरी पर्यंत तयार केल्यास त्याला 'कृत मांसरस' म्हणतात 
3. हाच मांसरस  आधी मांसाचे  तुकडे तूप - हिंग, जिरे, मिरे आदि  मसाल्यावर भाजून घेऊन  मग पाणी  घालून सुद्धा बनवता येतो . 
4. चार पट  पाणी घालून बनवताना जर मांसरस खूप पातळ वाटत असेल तर मांसासकट  उकळी काढून आटवून दाट करावा . 
5. वेसवार - यामध्ये बोनलेस मांस वापरून १ ते ३ पायऱ्या  कराव्यात व नंतर हे मांस मिक्सर मध्ये वाटून ४-५ कृती करावी . 

गुण 

            मांसरस हा वात-पित्तनाशक , बलदायी,थकवा दूर करणारा , तृप्ती देणारा, शुक्र धातुला वाढविणारा आहे . त्यामुळे उरःक्षत  , तापातून उठेलेले रोगी,fracture - dislocations चा त्रास असल्यास, जुनाट तापामध्ये शक्ती येण्यासाठी, पचनशक्ती कमी झाली असेल तर, थकवा आला असेल तर,विस्मरणाचा त्रास होत असेल तर मांसरस आहारात वापरावा . 

            तसेच वेसवारसुद्धा मांसरसाप्रमाणेच असतो, पण मांसाचा वापर असल्याने पचायला अधिक जड पण बलदायी,स्निग्ध, वातरोगनाशक  असतो.

स्वास्थ्यवेद - पावसाळ्यातील पदार्थ १ - कुळीथाचे कढण

   कुळीथाचे कढण / कळण 
आयुर्वेदोक्त नाव ( कुलत्थ यूष )

साहित्य 

कुळीथ          -    १/४ वाटी 

पाणी             -    ४ वाट्या

फोडणीसाठी  साहित्य 

तूप                    -   २ चमचे 

लसूण  पाकळी   -    १ 

हिंग 

जिरे 

मीठ  (चवीनुसार)

कृती 

1. कुळीथ आदल्या रात्री पाण्यात भिजत घालून सकाळी कुकरला ३-४ शिट्या होईपर्यंत शिजवावे 
2. यातील शिजलेले कुळीथ वेगळे काढून पाणी कढण बनवण्यासाठी वापरावे 
3. तूप,जिरे,हिंग, व लसूण यांची फोडणी या पाण्याला द्यावी. 
4. चवीनुसार मीठ घालावे. 
5. आवडत असल्यास फोडणीत कढीपत्ता घालू शकतो.

कुळीथाचे कढण तयार आहे.

टीप 

1. हे कढण  करताना  त्या पाण्यात शिजलेले कुळीथ घोटून घातले व तिखट-हळद ,गोडा  मसाला, गूळ , नारळ घालून कुळीथाचे सार करता येईल . हे सार  भाताबरोबर खाण्यास छान लागते . 
2. आयुर्वेदिक गुण - हे कढण  कफ-वात शामक ,उष्ण गुणाचे आणि पित्तकारक असते. वातव्याधी ,आमवात ,किडनी स्टोन या सारख्या आजारात तसेच वजन कमी करणाऱ्या माणसांसाठी आहाराचा भाग म्हणून  हे कढण वापरता येते . 
3. मात्र गर्भिणी , क्षयरोगी ,  आणि पित्त प्रकृतीच्या व्यक्तींनी कुळीथ टाळावे . 

स्वास्थ्यवेद -

स्वास्थ्यवेद 

 आज जागतिक डॉक्टर्स दिनाच्या निमित्ताने एका अल्पशा विश्रांतीनंतर समन्वय  पुन्हा आपल्या  भेटीला येत आहे. यामध्ये नेहमीच्या लेख मालिके बरोबरच ' स्वास्थ्यवेद ' हि संकल्पना घेऊन येत आहोत. या मध्ये आपण सहज-सोपे , "Healthy " तरीही चवीला रुचकर असे पदार्थ पाहणार आहोत . 

तुम्हाला या पाककृती आवडतील ही  आशा आहे